‘De natuur en de dieren zijn een hulpmiddel, geen doel op zich’

Aan een landweg, in het groene buitengebied tussen Tilburg en Gilzerijen ligt hondenschool ‘De Wolf’. Het is niet meteen een plek waar je de praktijk van een vrijgevestigd verpleegkundig specialist ggz verwacht. Achter de slagboom, op de parkeerplaats, wacht Laurence Schins, geflankeerd door haar ‘compagnon’: therapiehond Do. Ze vertelt dat ze een goede dag hebben: vanmiddag ontvangen de twee hun allereerste cliënt.
 
De aanmelding is het resultaat van een flyeractie de week ervoor. Laurence zorgde ervoor dat alle huisartsen in de regio een flyer kregen over de praktijk en een uitgebreide brief over haar werkwijze. ‘Huisartsen en praktijkbegeleiders weten vaak niet wat een verpleegkundig specialist ggz is en wat hij kan en mag. Ze weten niet dat ik zelfstandig bevoegd behandelaar ben en dat ik medicatie mag voorschrijven.’
 
En zo meldde zich die eerste cliënt, bijna een jaar nadat ze als pas afgestudeerde verpleegkundig specialist ggz met BinnensteBuiten Tilburg begon. Die eerste paar cliënten zijn het allermoeilijkst, zegt ze. Daarna gaat het principe werken van mond-tot-mond reclame. Dan laconiek: ‘Ik wil het stapsgewijs opbouwen, want als ik morgen honderd aanmeldingen krijg, heb ik als eenpitter ook een probleem.’

Fingers crossed dat het een match is met je eerste cliënt…
‘We hebben eerst telefonisch contact gehad. Zo van: ‘kan ik jou überhaupt helpen?’ De praktijk is vooralsnog een dag in de week open dus als iemand psychotisch is of het leven niet meer ziet zitten, dan wordt het lastig voor mij. Ik kan ook niet terugvallen op collega’s. Dat is echt anders dan in mijn werk bij de ggz-instelling, daar durf ik veel meer aan qua crisisgevoeligheid of instabiliteit.’
 
Waarom heeft het zo lang geduurd voordat de eerste cliënt zich meldde?
‘Ik ben in mei afgestudeerd en vanaf juli ben ik hier elke week een dagdeel gaan zitten. Ik wilde eerst rustig nadenken over wat ik wilde. Wilde ik een coachingspraktijk? Dat idee was al snel van de baan.

Ik heb niet al die opleidingen gedaan om als coach te boek te staan. Het moest dus verpleegkundig specialist ggz vrijgevestigd worden. Maar hoe doe je dat? Dat was een zoektocht. Een soort konijnenhol waar je invalt en vervolgens van de ene gang in de andere belandt. En dan ben je zomaar driekwart jaar verder.’

‘Als verpleegkundig specialist in dienst bij een instelling, durf ik veel meer aan qua crisisgevoeligheid of instabiliteit’

Laurence kreeg hond Do vijf jaar geleden. Ze had er van alles van verwacht, maar niet dat het beest haar werkende leven voorgoed zou veranderen. Want uiteindelijk zorgde ervoor dat ze hier terecht kwam, op deze plek waar ze al gelukkig is als ze alleen nog maar de oprit oprijdt.

Het begon allemaal met een puppytraining bij ‘De Wolf’. Meerdere trainingen volgden en Laurence raakte bevriend met de eigenaren. Ondertussen viel het haar op dat Do heel ontwapenend is in het contact met mensen. Hoe zou dat in behandelingen werken, vroeg ze zich af. Wat is er eigenlijk bekend over het effect van therapie met dieren?

Want het is allemaal leuk die gesprekken in witte kantoortjes met de systeemplafonds en G-schema’s tekenen op de muren, maar er gaat iets aan vooraf, namelijk contact maken. En daarin steekt Do met kop en schouders boven haar uit. En zo ontstond het idee om tijdens de opleiding wetenschappelijk onderzoek te doen naar animal assisted therapy. De posterpresentatie die ze maakte, prijkt aan de muur van haar praktijk. Ze kreeg er een tien voor.

Wat heb je precies onderzocht?

‘In het eerste jaar heb ik voor het literatuuronderzoek uitgezocht wat er bekend is over diertherapie bij jeugd onder de achttien. Daaruit bleek onder andere dat het effectief was bevonden bij kinderen met ADHD, trauma en autisme. Dat inspireerde mij om in het tweede jaar onderzoek te gaan doen naar de ervaringen van mensen die therapie met paarden kregen bij GGzE, destijds mijn werkgever. Dat was fantastisch, maar ik heb wel een potje moeten breken om het voor elkaar te krijgen. Niet bij de opleiding, maar bij de instelling. Ze hebben een prachtige paardenhoeve en drie therapeuten in dienst, maar ze zagen niet direct het belang om het effect van deze therapie te onderzoeken. Diertherapie is onderbelicht. Dat doe je als je alles hebt geprobeerd en niets werkt. Wat mij betreft zou het veel eerder aan bod mogen komen in de behandelopties.’ 

‘Behandeling in een klinische omgeving doet iets heel anders met je brein dan wanneer je beweegt en in het groen zit’

Heb je daarvoor bewijs gevonden in het onderzoek?
‘Ik heb mensen geïnterviewd over hun ervaringen met de paardentherapie. Die mensen waren zo enthousiast en ze konden zo mooi verwoorden wat het met ze deed. Een van de respondenten had al vijftien jaar niemand thuis ontvangen, maar ik mocht komen omdat hij zo graag wilde vertellen wat de therapie voor hem betekend had. Hoe cool is dat?’
‘Door de verhalen van de respondenten werd het voor mij ook concreter. Hé, dacht ik, dit kan ik vangen in een concept en dan kan ik laten zien dat je door het inzetten van dieren echt iets anders kunt bewerkstelligen dan met twee mensen in een kamertje.’

Hoe ziet een behandeling bij BinnensteBuiten eruit?
‘Ik begin, net als in elke praktijk of instelling, met een intake, een behandelplan en het stellen van doelen: hoe kun je beter leren omgaan met je kwetsbaarheden. Hoe kunnen je klachten verminderen? In de behandeling, als we aan de slag gaan met de doelen, maak ik gebruik van reguliere kennis en behandelmethodes zoals EMDR en CTG en medicatie. Ondersteunend aan die behandeling kan ik Do inzetten of de ezels die achter de praktijk in de wei staan. En de natuur.

Kun je een voorbeeld geven hoe je de hond inzet in de behandeling?
‘Bij de instelling waar ik als verpleegkundig specialist werk, heb ik een cliënt die het moeilijk vindt om grenzen aan te geven. Toen zijn we met Do gaan wandelen. Het eerste stuk liep zij netjes achter Do aan. Tot ik zei: ‘Nu is het de bedoeling dat jij haar gaat meenemen, jij hebt de leiding.’ Maar Do blijft bij elke grasspriet staan. Zie haar dan maar eens mee te krijgen. Ga je aan de lijn trekken? Word je boos? Laat je de lijn lang of kort? Ik zeg dan: ‘Als je de lijn kort houdt, snapt ze dat ze mee moet lopen’, maar dat vond zij zielig. Daar heb je dan een gesprek over: omdat jij het zielig vindt voor een ander pas je jezelf aan terwijl je daar misschien zelf ook last van hebt? Wat zegt dat over het echte leven? En vervolgens komt er iemand voorbijlopen en toen kon Do wel kort gepakt worden. ‘Ah, dus voor een ander kun je het opeens wel aanpassen. Niet voor jezelf maar wel voor een ander.’ Op de terugweg had ze de lijn wel kort en liep Do netjes met haar mee. Het gaat om duidelijke communicatie. Het is voor mensen fijn om te weten wat je van ze verwacht. Dat kun je zo mooi inzichtelijk maken.’ 

‘Depressie verdwijnt niet als sneeuw voor de zon als je naar een hond kijkt. Maar interactie met haar is wel anders dan interactie met mij’

Je neemt de hond ook mee naar jouw werkgever?
‘Bij mijn sollicitatiegesprek was het niet eens een vraag, maar een mededeling: ik heb een hond en ik vind het belangrijk om haar te kunnen betrekken bij de behandeling. Tijdens de opleiding heb ik haar ook meegenomen naar de kliniek, dat was heel tof. Er zaten mensen met forse problematiek die niet gewend zijn dat er iemand vol enthousiasme op ze afloopt. Ze sprong bij ze op schoot, likte hun gezicht af. Dat is een affectie die sommige mensen al jaren niet hebben gehad.’

Hoe heb je het opstarten van een praktijk aangepakt?  
‘Heb je even? Ik ben gewoon gaan zoeken: wat moet ik doen? Wat heb ik nodig? Er zijn niet zoveel vakgenoten met een eigen praktijk, wel psychologen dus daar heb ik veel van overgenomen. Maar er is ook een verschil. Ik mag bijvoorbeeld medicatie voorschrijven en betekent een groter afbreukrisico dan een psycholoog dus ik kan niet dezelfde beroepsaansprakelijkheidsverzekering hebben. Dat moet je allemaal uitzoeken. En waar sluit je zoiets af? En je moet een kwaliteitsstatuut hebben, en een kwaliteitssysteem. Dat klinkt hetzelfde maar dat is het niet. En dan heb ik het alleen over het administratieve deel, niet over de inrichting van de praktijk, over de marketing, het maken van een website. Op dat soort momenten is het fijn om met Joep en Cecile van de hondenschool te kunnen sparren. Zij zijn ook ooit dit bedrijf begonnen en konden me geruststellen: de kosten gaan voor de baten uit, neem je tijd en zet het goed weg.’
 
Waarom kies je ervoor om je praktijk te combineren met een vaste baan?
‘Ik werk bewust drie dagen in de week in dienst als verpleegkundig specialist ggz. Ik heb wel een grote mond en ik weet heel goed wat ik wel en niet kan, maar ondertussen ben ik wel een beginnend professional. Dus ik vind het fijn om deel uit te maken van een grote organisatie en daar te mogen leren en samen te werken. Een vast salaris is niet het allerbelangrijkst, maar wel fijn. Ik heb geen haast. De komende vijf jaar wil ik stapsgewijs de praktijk opbouwen en uitbouwen.’

Het is een uitdaging om cliënten aan tafel te krijgen. Mensen zoeken op ‘psycholoog Tilburg’, niet op ‘verpleegkundig specialist Tilburg’

Wat vond je tot nu toe het lastigste?
‘Dat is toch om uiteindelijk die client hier aan tafel te krijgen. Zeker met dit nieuwe beroep. Hoe ga je zorgen dat mensen je vinden? En dat ze begrijpen wat je doet zonder ze te overstelpen met informatie. Als mensen zelf op zoek gaan, zoeken ze op ‘psycholoog Tilburg’, niet op ‘verpleegkundig specialist Tilburg’. Daarom is de huisarts ook zo belangrijk voor mij. Ik wilde mezelf heel graag presenteren, maar ik kon nergens een afspraak maken om uit te leggen wat ik doe. Er is zoveel tijdsdruk in de zorg dat er gewoon geen tijd is voor dit soort dingen. Dus nadat ik eindeloos e-mails had rondgestuurd, dacht ik: dan ga ik maar brieven schrijven, en dat heeft nu gelukkig enig resultaat.’
 
Wie zijn jouw klanten?
‘Ik denk dat de makkelijkste samenvatting is: mensen die psychische klachten hebben die binnen tien tot vijftien sessies zijn op te lossen. Echt de basis ggz, maar dan gaat het over enkelvoudige problemen en zo kijkt een verpleegkundig specialist ggz niet. Het gaat vooral om mensen die nog geen behandelgeschiedenis hebben en die niet crisisgevoelig zijn of sociaal in de penarie zitten. Kijk, als jij op dit moment dakloos bent, dan kan ik je vanuit mijn rol bij de ggz-instelling helpen, maar niet vanuit mijn eigen praktijk. Je moet een bepaalde stabiliteit hebben, want die kan ik je met die ene dag, dat uurtje per week, niet bieden.’
 
Moet je om bij jou behandeld te worden een verwijzing hebben van een huisarts?
‘Dat hoeft niet. Maar om in aanmerking te komen voor een vergoeding moet je een verwijzing hebben en een DSM-5 diagnose. Dat wist ik niet toen ik hieraan begon. En dat weet ik nu wel.
Die diagnose die stel ik. En als ik geen diagnose kan stellen of als je geen verwijzing hebt, dan kan ik nog altijd de behandeling doen, maar dan moet je het zelf betalen. Hetzelfde geldt voor mensen die een persoonlijke ontwikkelvraag hebben die losstaat van een psychische aandoening. Dat vind ik ook leuk, maar het wordt niet vergoed.’

‘Van dit werk gaat mijn hart sneller kloppen, dan is het niet zo moeilijk om daar energie in te moeten steken’

Therapie met dieren wordt al snel in de alternatieve hoek geparkeerd. Is het daardoor voor jou extra lastig om je te vestigen?
‘Ja, dat denk ik wel. Ik ben natuurlijk geen alternatief therapeut, terwijl ik wel vaardigheden heb die daarbij passen. En het contact met dieren en het buitenzijn werkt voor veel mensen drempelverlagend, maar ook dat is onbekend dus mensen hebben het idee: wat is dit nu? Waar moet ik dit plaatsen?’ 
 
Je hebt het jezelf niet makkelijk gemaakt?
‘Zo sta ik ook niet bekend. Maar hier gaat mijn hart sneller van kloppen dus dan is het niet zo moeilijk om daar energie in te moeten steken. En het lijkt me supermooi om hier langzaam in te kunnen groeien. En wanneer ik dadelijk weer wat ruimte ervaar, pak ik het onderzoek weer op. Je kunt het alleen op de kaart zetten door het te doen. Door erover te schrijven en ermee bezig te zijn.’

Hoe kijk jij aan tegen het alternatieve imago van diertherapie?
‘Ik denk dat het niet klopt. Het is een additie. Ik denk dat je het meer moet zien als een toevoeging zoals in de vaktherapie. Bij creatieve therapie gebruik je ook materialen om inhoud te geven aan de behandeling. En de hond, de ezel of de natuur is geen doel op zich. Het is een middel om meer inzicht te krijgen in jezelf en om beter om te leren gaan met je klachten.’

‘Ik hoef niet in een bestaand hokje te passen, maar maak dan een nieuw hokje voor mij’

Wat moet er gebeuren om het makkelijker te maken voor verpleegkundig specialisten ggz die jouw voorbeeld willen volgen en een eigen praktijk willen beginnen?
‘Er moet meer bekendheid komen, maar dat is een automatisch gevolg van wat ik aan het doen ben en wat meer collega’s aan het doen zijn. Binnen en buiten de instellingen. Een voorbeeld: ik wilde me registeren als zorgaanbieder op de zorgkaart van Nederland. Dat gaat dus niet. Je kunt je inschrijven als psycholoog of als psychotherapeut, maar die opleiding heb ik niet gevolgd. Of als verpleegkundige, maar die omschrijving past niet bij het werk wat ik doe. Dus ik heb teruggemaild: hebben jullie een vakje dat wel past? Ik hoef niet in een bestaand hokje te passen, maar maak dan een nieuw hokje voor mij. Als verpleegkundig specialist ggz ben je geen psycholoog of psychiater. Ik vind dat wij een eigen hokje moeten hebben. Het is een andere opleiding, een ander beroep en je hebt andere kennis en kunde. Er is veel overlap, maar een buschauffeur is ook niet hetzelfde als vrachtwagenchauffeur.’  

Hoe ziet het er over vijf jaar uit voor jou?
‘Over vijf jaar heb ik een goedlopende praktijk met meer honden en een aantal paarden. En dan ben ik vanuit Tilburg verhuisd naar het buitengebied. Ik vind het moeilijk te zeggen of ik dan ook nog een vaste baan ernaast heb. Ik vind dat werk heel leuk: ik mag me profileren, ik mag doen waar ik goed in ben en ik mag leren wat ik nog wil leren. Zo’n grote organisatie is echt bezig met vernieuwing in de ggz en met je eigen praktijk zit meer op een eilandje. Tegelijkertijd kan ik me wel voorstellen dat het op een gegeven moment niet meer te combineren is en dan kies ik voor mijn droom: de praktijk.’

‘Als het gesprek moeilijk wordt, komt de ezel dichterbij staan. Dat is zo puur, dat kan ik als behandelaar niet bieden’   

We lopen de praktijkruimte uit richting de wei van de ezels. Die helpen op weer een heel andere manier bij de behandelingen. Laurence neemt ze soms mee uit wandelen, want ezels laten ook een stukje weerstand zien en hoe ga je daarmee om? Bovendien zijn ezels gevoeliger voor de emoties van mensen. ‘Het zijn prooidieren dus ze hebben de kudde nodig voor hun veiligheid. Dus wanneer zij merken dat iemand in de kudde zich niet veilig voelt, dan gaan ze dat fixen.’ Ze verwijst naar haar onderzoek. Daar kwam ook uit dat paarden, en hetzelfde geldt voor ezels, afleiding geven en steun bieden waardoor het makkelijker wordt om over moeilijke dingen te praten. En ze helpen in het ‘hier en nu’ te blijven, waardoor mensen die trauma’s hebben bijvoorbeeld niet dissociëren. ‘Het is magisch om te zien: als het gesprek moeilijk wordt of iemand emotioneel wordt, komt de ezel dichter bij je staan.Soms zelfs over je heen gebogen als je op een krukje zit. Dat is zo puur, dat kan ik als behandelaar niet bieden.’   

Ze straalt als ze over haar werk praat. ‘Goh Laurence, hoe is eigenlijk met die droom van een eigen praktijk?’, had een vriendin onlangs op een feestje gevraagd. ‘Het voelde zo goed dat ik kon zeggen: die droom is live. Ik heb nog geen klanten, maar de droom is live. Ik heb een locatie, en ik sta overal netjes ingeschreven. Er zijn dingen die frustreren, maar hallo: kijk om je heen. Het komt goed, dat weet ik zeker. En als ik hier mag werken ben ik de gelukkigste mens ter wereld.’
 
_{Bij publicatie van dit artikel heeft Laurence drie cliënten en een klus als zzp’er voor een andere organisatie.}